YENİŞAR MUMA’NIN (GÖLKONAK) GEÇMİŞİNE IŞIK TUTAN ÖNEMLİ BİR BELGE

            Prof. Dr. M. Akif Erdoğru, on beş ve on altıncı yüzyıllarda Beyşehir sancağında Osmanlılarca kullanılmış Türkçe olmayan ama hangi dilden oldukları belirlenemeyen aralarında Muma’nın da yer aldığı epeyce yer adı bulunduğunu ve bunlardan bazılarının milattan önceki dönemlere kadar geriye gidebileceklerini sandığını söylemektedir.¹ Nitekim Muma köyünde bulunmuş olan Ocak 1664 tarihli bir şeriye mahkemesi belgesi (Ek 1-3) bu görüşü desteklemektedir. Anılan belge şu sözlerle başlamaktadır:

“Husûs-ı  âti’l beyan ki mahallinde istimâ’ı iltimâs olunmağın sâb-ı şer’den [doğrusu savb-ı şer]  bu fakîr ve zeyl-i kitabda mestûru’l esâmî olan müslimîn ile Kaşaklı kazâsına tâbi’ Muma nâm karye kurbunda Aşağı Kenise nâm karyede vâki’ Musalar Çayırı dimekle ma’rûf mevzi’e varılıb akd u meclis-i şer’ olundukda…” ²

            Bu sözleri günümüz Türkçesine şu biçimde çevirebiliriz:

“Aşağıda anlatılacak olan konunun yerinde dinlenilmesi istendiği için Mahkeme’den bu fakir ve ekte isimleri yazılmış olan Müslümanlar ile Kaşaklı kazasına bağlı Muma köyü yakınındaki Aşağı Kenise köyünde bulunan Musalar Çayırı denilen yere varılıp Mahkeme kurulduğunda…”

 Yukarıdaki satırlardan Muma'nın yakınında Aşağı Kenise denen bir köyün olduğu anlaşılmaktadır. “Kenise”  Arapçada “kilise” anlamına geldiğinden, Aşağı Kenise ya da Aşağı Kilise’nin, o tarihte değilse de –zira 15. ve 16. yüzyıl tahrir defterlerinde Muma’da hiçbir gayrimüslim gözükmemektedir- geçmişte bir Hristiyan köyü olduğu açıktır. Öyle görünüyor ki 12-13. yüzyıllarda yöreye gelen Türkler orada mevcut olan bu köyün yanı başına yerleşmişler ve uzun süre yerli halkla yan yana yaşamışlardır. Kendileri de köy ismi olarak Muma’yı benimsediklerinden, Hristiyanların bulunduğu yerleşim alanını belirtmek  üzere, oraya Aşağı Kenise demişlerdir. Geçmişte Muma'ya Çatal Muma denmesi bu ikili yerleşme nedeniyle olsa gerektir.

Aşağı Kenise’nin yeri, köy mezarlığının bitişiğinde bulunan ve şimdi tarım alanı olarak kullanılan Taşlıarım mevkisidir. Orada çift sürerken köylülerin sabanlarına takılan taşlardan, yüzeye çıkan tuğla ve kiremit parçalarından, bulunan eski paralardan, kimi köylülerin evlerini yaparken temele koyacakları taşları oradan getirmiş olmalarından ve yaşlıların anlattıklarından bu sonuca varılmaktadır.

            On beş ve on altıncı yüzyıl Osmanlı tahrir defterlerinde sadece Muma’nın adı geçmekte, Aşağı Kenise adı geçmemektedir. Demek ki Aşağı Kenise bağımsız bir köy olarak görülmemiş, orada yaşayanlar Muma nüfusuna dâhil edilmiştir.

            Sonuç olarak, Muma, Erdoğru’nun da sandığı gibi, tarihi milattan önceki dönemlere kadar geriye gidebilecek olan çok eski bir köydür.

Mehmet Demirtaş
Ankara, 2014

12.07.2022 tarihinde yeniden gözden geçirildi.

¹ Mehmet Akif Erdoğru, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), İstanbul, 2006, s.205.
² Merhum Veli Karaca bu belgeyi bulup 2006’da yayımladığı Belgelerle Yenişar adlı kitabına özet olarak koymuştur (Sayfa 58). Bu kitap basıldıktan üç yıl sonra, 2009 yılında, oğlu Mümtaz Karaca, babasından kalan elindeki belgeleri bir öğrencisi vasıtasıyla tanıdığı Osmanlı Arşiv Uzmanı Mustafa Mert’e  gönderip okutmuş ve onları henüz yayımlanmamış olan 1637-2010 Günümüze kadar Yenişar Bademli İlçesi ve Belgeleri- Transkripsiyon ve Özetleri adını verdiği bir kitapçıkta toplamıştır.  Bu alıntı,  o kitapçıkta  yer alan ve Ek 1'de verilen  Belge-2 transkripsiyonundan yapılmıştır.

EKLER


EK 1: Belge-2 Transkripsiyon

EK 2: Belge-2 Özet

EK 3: Belge-2 Asıl